Phóng viên: Quy định của Điều 60, Luật BHXH 2014 và Điều 1, Nghị quyết số 93/2015/QH13 của Quốc hội nhằm giúp người lao động được hưởng BHXH một lần trong trường hợp không đủ điều kiện hưởng lương hưu. Nhưng do ảnh hưởng của dịch Covid-19, thời gian gần đây, tình trạng người lao động đề nghị nhận BHXH một lần tăng lên, nhất là tại các tỉnh phía nam. Đồng chí đánh giá thế nào về tình trạng này?

Phó Trưởng ban Đinh Thị Thu Hiền: Có thể thấy, dịch Covid-19 đã gây khó khăn cho cuộc sống của rất nhiều người lao động, khiến họ bị mất việc làm, giảm hoặc không có thu nhập, khiến họ và gia đình phải sống khó khăn, chật vật… Bởi vậy, nhiều lao động rất cần có một khoản tiền để trang trải cuộc sống của bản thân, gia đình, trong khi sổ BHXH chính là một phần tài sản mà họ đã tích góp được trong quá trình lao động và có giá trị bằng tiền, cho nên không ít lao động sẵn sàng nhận BHXH một lần, nhằm có khoản tiền trang trải cho cuộc sống.

Là đơn vị được giao tổ chức thực hiện chính sách BHXH, cơ quan BHXH thường xuyên tuyên truyền về quyền lợi khi tham gia vào hệ thống BHXH. Vì vậy, chúng tôi rất mong người lao động cân nhắc thận trọng, cố gắng giữ lại cuốn sổ BHXH, để khi dịch bệnh qua đi, guồng quay công việc trở lại bình thường, người lao động lại đi làm và tham gia BHXH, tiếp tục cộng nối thời gian đóng BHXH. Chỉ có như vậy, khi hết tuổi lao động, họ mới đủ điều kiện hưởng lương hưu, bảo đảm cuộc sống bản thân và không trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Phóng viên: BHXH Việt Nam đã từng có cảnh báo về hiện tượng thu mua, cầm cố sổ BHXH trong những năm gần đây, song tình trạng này vẫn tái diễn. Theo đồng chí, để xử lý triệt để hành vi này, BHXH các địa phương cần phải làm gì?

Phó Trưởng ban Đinh Thị Thu Hiền: Thống kê của cơ quan BHXH cho thấy, phần lớn người hưởng BHXH một lần là những người tham gia BHXH bắt buộc sau một năm nghỉ việc và người tham gia BHXH tự nguyện sau một năm không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm tham gia. Thời gian qua, cơ quan BHXH cũng như các cơ quan chức năng tại địa phương thường xuyên thông tin, cảnh báo người lao động không nên cầm cố sổ BHXH, vì sẽ bị ép giá, chỉ nhận được số tiền có giá trị thấp hơn nhiều so với quyền lợi thực tế được hưởng. Tuy nhiên, mỗi khi doanh nghiệp có khó khăn, việc làm của người lao động bị ảnh hưởng thì lại nổi lên tình trạng một số đối tượng lợi dụng tình hình khó khăn để trục lợi.

BHXH Việt Nam đã chỉ đạo BHXH các địa phương kiểm soát chặt chẽ thủ tục hồ sơ, dữ liệu của người tham gia BHXH và các điều kiện hưởng BHXH một lần. Qua đó, kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật và phối hợp các cơ quan chức năng có biện pháp kiểm soát, xử lý theo quy định pháp luật.

Trước tình hình dịch Covid-19, đầu tháng 4 vừa qua, tại tỉnh Bình Dương lại xuất hiện các đối tượng lập trang Facebook giả mạo cơ quan BHXH để thu mua sổ BHXH nhằm trục lợi. Ngay sau khi phát hiện sự việc, BHXH Việt Nam đã gửi thông tin về các trang Facebook này tới Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) đề nghị xử lý, ngăn chặn các hoạt động này. Đồng thời, có Công văn số 1164/BHXH-CSXH chỉ đạo BHXH các tỉnh khẩn trương rà soát, nắm tình hình; thực hiện đúng quy định pháp luật BHXH, nhất là phải kiểm soát, đối chiếu thông tin khi tiếp nhận hồ sơ BHXH một lần tại Đơn đề nghị với sổ BHXH và thông tin trên Hệ thống dữ liệu, bảo đảm các thông tin của người hưởng phải thống nhất. Bên cạnh đó, phải kiểm tra tính pháp lý của Giấy ủy quyền hoặc Hợp đồng ủy quyền.

BHXH Việt Nam cũng lưu ý BHXH các địa phương phải thẩm tra, thống kê những trường hợp một người được ủy quyền nhận BHXH một lần cho từ hai người trở lên, kiểm soát để phát hiện dấu hiệu trục lợi từ việc thu mua sổ BHXH. BHXH các tỉnh cũng cần báo cáo UBND tỉnh chỉ đạo các cơ quan có thẩm quyền phối hợp và có biện pháp ngăn chặn kịp thời tình trạng thu gom, mua bán sổ BHXH; điều tra, kết luận xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm điển hình. Cảnh báo đến người dân, người lao động để không bị lôi kéo, xúi giục bán sổ BHXH; kịp thời phát hiện, tố giác các hành vi vi phạm…

Phóng viên: Thời gian tới, Luật BHXH năm 2014 sẽ được xem xét sửa đổi theo hướng thuận lợi hơn cho người lao động khi tham gia BHXH. Để giải quyết những bất cập của việc nhận BHXH một lần hiện nay, theo đồng chí cần xem xét vấn đề này như thế nào?

Phó Trưởng ban Đinh Thị Thu Hiền: Nghị quyết 28-NQ/TW ngày 23-5-2018 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách BHXH đã nêu rõ mục tiêu, quan điểm, nội dung về cải cách chính sách BHXH. Cụ thể, sẽ thắt chặt thủ tục hưởng BHXH một lần; phải cải cách thủ tục hành chính để bảo đảm nguyên tắc đóng hưởng; có sự chia sẻ của các thế hệ người lao động tham gia BHXH… Vì vậy, cơ quan BHXH luôn chú trọng công tác tuyên truyền tới người lao động, để họ hiểu rõ bản chất của BHXH là trụ cột cơ bản của hệ thống an sinh xã hội và yên tâm rằng quỹ hưu trí, tử tuất luôn luôn được bảo tồn, tăng trưởng. Đặc biệt, với người lao động hưởng lương hưu thì trong quá trình hưởng còn được tăng giá trị mức lương hưu dựa trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng, khả năng của Quỹ BHXH và ngân sách nhà nước.

Đồng thời, để có căn cứ pháp lý trong việc đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về chính sách BHXH, trong đó có BHXH một lần, BHXH Việt Nam đã chỉ đạo xây dựng báo cáo kết quả tổ chức thực hiện Luật BHXH từ năm 2016 đến nay; đánh giá những kết quả đạt được, chỉ ra những bất cập, khó khăn, vướng mắc và nêu rõ nguyên nhân khách quan, chủ quan. Trên cơ sở đó, trong lần sửa đổi bổ sung Luật BHXH tới, BHXH Việt Nam sẽ có những đề xuất giải pháp, nội dung cụ thể báo cáo các cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định nhằm bảo đảm quyền lợi an sinh xã hội lâu dài đối với mọi người lao động.

Phóng viên: Cảm ơn những chia sẻ của đồng chí!