Ngành BHXH đã có chặng đường phát triển một phần tư thế kỷ, liên tục có những điều chỉnh, thay đổi về chính sách cũng như những nhiệm vụ mới theo từng giai đoạn phát triển của đất nước với mục tiêu lớn nhất đặt ra là góp phần xây dựng sự nghiệp ASXH bền vững, trong đó BHXH, BHYT là những trụ cột chính. Nhìn lại chặng đường đã đi qua, Thứ trưởng, Tổng giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thị Minh đã dành cho Báo BHXH cuộc trao đổi về những thành công đạt được, nhận diện các khó khăn thách thức mà ngành BHXH đã, đang và cần vượt qua trong tương lai.

Nâng cao vị thế ngành BHXH

* PV: Thưa Thứ trưởng, Tổng Giám đốc, nhìn nhận từ sự đổi mới trong tổ chức thực hiện chính sách BHXH gắn với việc ra đời ngành BHXH Việt Nam cách nay 25 năm, Tổng Giám đốc đánh giá thế nào về những kết quả ngành BHXH đã đạt được?

- Thứ trưởng, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thị Minh: Nhìn lại 25 năm xây dựng và trưởng thành, các thế hệ CBCCVC và NLĐ trong hệ thống BHXH Việt Nam luôn cảm thấy vinh dự và tự hào khi đã có những đóng góp không nhỏ cho sự nghiệp bảo đảm ASXH quốc gia.

Rất nhiều thành tích đáng khích lệ đã được ghi nhận. Đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp tăng nhanh, ổn định, năm sau luôn cao hơn năm trước. Chế độ, chính sách về BHXH, BHYT, BH thất nghiệp liên tục được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với sự phát triển kinh tế- xã hội củ̉a quốc gia, đồng thời đảm bảo quyền lợi cho người tham gia BHXH, BHYT, BH thất nghiệp. Ngành BHXH duy trì ổn định, bền vững tài chính các quỹ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp; nâng cao tính tuân thủ pháp luật về BHXH, BHYT; cải cách TTHC, ứng dụng CNTT, tạo thuận lợi và giảm chi phí cho đơn vị, cá nhân tham gia; nâng cao vị thế, vai trò của Việt Nam thông qua các hoạt động hợp tác quốc tế.

Năm 1995 chỉ có 2,2 triệu người tham gia BHXH thì đến nay là trên 15,76 triệu người (tăng hơn 7 lần). Năm 2008, năm đầu tiên triển khai BHXH tự nguyện, có hơn 6.000 người tham gia thì đến nay đã có trên 570.000 người, tăng gần 100 lần. Số người tham gia BH thất nghiệp cũng tăng nhanh với 5,9 triệu người khi bắt đầu triển khai năm 2009 lên 13,4 triệu người. Đặc biệt, tỉ lệ tham gia BHYT trên tổng dân số tăng ấn tượng, với trên 85,4 triệu người tham gia, tương ứng với tỉ lệ bao phủ gần 90% dân số.

Trong 25 năm hoạt động, ngành BHXH đã giải quyết cho trên 112,5 triệu lượt người hưởng các chế độ BHXH, trong đó: gần 2,5 triệu người hưởng các chế độ BHXH hằng tháng; gần 10 triệu lượt người hưởng các chế độ BHXH một lần và hơn 100 triệu lượt người hưởng các chế độ BHXH ngắn hạn (bao gồm: ốm đau, thai sản, dưỡng sức phục hồi sức khỏe).

Với gần 10 năm thực hiện chế độ BH thất nghiệp, đã có gần 5 triệu lượt người lao động thất nghiệp được hưởng trợ cấp thất nghiệp; có trên 180.000 người thất nghiệp được hỗ trợ học nghề; hơn 1,39 triệu lượt người được tư vấn giới thiệu việc làm. Trong lĩnh vực BHYT, từ năm 2003 đến 2018, ngành BHXH và ngành Y tế đã phối hợp đảm bảo quyền lợi cho trên 1.748,5 triệu lượt người KCB BHYT; riêng năm 2019 đã đảm bảo quyền lợi cho 186 triệu lượt người.

Những thành tựu trong việc thực hiện các chính sách ASXH không chỉ là con số thống kê, mà mang ý nghĩa xã hội rất lớn. Bởi mỗi một người gia nhập hệ thống BHXH, BHYT là một người dân được bảo vệ an toàn trong mạng lưới ASXH của Đảng và Nhà nước, một công dân đã thực hiện trách nhiệm xã hội của mình, đảm bảo đất nước không rơi vào những cuộc "khủng hoảng" về ngân sách vì những gánh nặng trợ cấp xã hội như đã từng trải qua trước đây.

Hiện nay, tốc độ phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT tăng lên rất nhanh, đặc biệt là BHXH tự nguyện cho thấy công cuộc đổi mới chính sách, đổi mới phương thức triển khai, thực hiện đã phát huy hiệu quả cao khi đi vào đời sống. Vị thế của ngành BHXH cũng được nâng cao không chỉ trong hệ thống chính trị mà cả trong nhận thức của người dân.

* Tổng Giám đốc vừa đề cập đến việc nâng cao vị thế của ngành BHXH. Điều đó có ý  nghĩa rất lớn đối với sự phát triển của ngành BHXH cũng như quá trình thực hiện các chính sách ASXH thuộc phạm vi nhiệm vụ của ngành, thưa Tổng Giám đốc?

- Sự thành công của quá trình thực hiện chính sách BHXH chỉ có thể đạt được khi người dân tin tưởng vào hệ thống chính sách, cơ quan thực hiện chính sách, sẵn sàng tham gia và cùng với Nhà nước chăm lo lợi ích của toàn dân, góp phần đảm bảo ASXH của đất nước. Bởi thế, vị thế của ngành BHXH được nâng cao, đồng nghĩa với việc các chính sách ASXH tiếp cận gần hơn, sâu sắc hơn trong nhận thức, đời sống nhân dân. Trong khi đó, sự phát triển và độ bao phủ rộng mở của các chính sách này cũng chính là tiêu chí của tiến bộ, bình đẳng và công bằng xã hội, và̀ là một trong những nhân tố cơ bản thể hiện sự văn minh và phát triển của quốc gia.

Vị thế ngành BHXH được nâng cao là kết quả phấn đấu trong suốt một phần tư thế kỷ, kế thừa và phát triển nhiều thành tựu nền tảng. Vị thế ngành BHXH được ghi nhận từ số người tham gia và hệ thống, ghi nhận từ tình cảm của nhiều NLĐ đã từng gửi gắm đến cơ quan BHXH qua nhiều kênh thông tin khác nhau. Mỗi lần được nghe một câu chuyện, đọc thêm một lá thư của một NLĐ bày tỏ sự yêu mến, cảm kích đối với một cán bộ BHXH, một đơn vị nào đó đã tạo điều kiện cho họ giải quyết chế độ chính sách thuận lợi nhất có thể, tôi lại có thêm những niềm vui.

Phó Tổng Giám đốc Nguyễn Đình Khương phát biểu tại cuộc giám sát của HĐQL BHXH Việt Nam tại tỉnh Thái Nguyên

Vị thế của ngành BHXH được nâng cao trong đánh giá của cộng đồng DN và các tổ chức chuyên ngành trong và ngoài nước. Nhiều bảng xếp hạng từ các tổ chức này đã ghi nhận nỗ lực của BHXH Việt Nam trong cải cách TTHC, ứng dụng CNTT... Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới tại Báo cáo môi trường kinh doanh toàn cầu năm 2018, chỉ số nộp thuế, BHXH xếp thứ 86/190 (tăng 81 bậc so với Báo cáo 2017). Hiện nay, bộ TTHC thuộc phạm vi quản lý của ngành BHXH được cắt giảm từ 263 xuống còn 27 thủ tục; thành phần hồ sơ giảm 32%; tiêu thức tờ khai, biểu mẫu giảm 42%; quy trình, thao tác thực hiện giảm 54%; thời gian giao dịch thực hiện TTHC về BHXH, BHYT của các DN giảm còn 51 giờ/năm…

Tại “Báo cáo chỉ số sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng CNTT- truyền thông (ICT-index) Việt Nam năm 2017”, Bộ TT-TT đã đánh giá BHXH Việt Nam là cơ quan triển khai hiệu quả ứng dụng CNTT, dịch vụ công trực tuyến và được xếp hạng 2 trong Bảng xếp hạng chung khối các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ có dịch vụ công. Cũng trong bảng xếp hạng này năm 2018, BHXH Việt Nam đứng vị trí đầu các cơ quan thuộc Chính phủ, đánh dấu bước tiến đáng kể của ngành BHXH trong việc ứng dụng CNTT vào công tác quản lý. Đặc biệt, tại Hội nghị Hiệp hội An sinh xã hội ASEAN (ASSA) lần thứ 35 hồi tháng 9/2018, BHXH Việt Nam đã được trao tặng Giải thưởng về “Đẩy mạnh cải cách TTHC, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân và DN” với sản phẩm “Hệ thống thông tin giám định BHYT”.

Trong hệ thống chính trị, sự quan tâm đặc biệt đến chính sách BHXH, BHYT thể hiện qua nhiều văn bản quan trọng trực tiếp chỉ đạo, điều chỉnh các chính sách này được ban hành. Trong 10 năm trở lại đây, Đảng đã ban hành 3 Nghị quyết quan trọng về ASXH, đó là Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 1/6/2012 về một số vấn đề về chính sách xã hội giai đoạn 2012- 2020; Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 22/11/2012 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác BHXH, BHYT giai đoạn 2012- 2020, đưa ra quan điểm, giải pháp ở tầm chiến lược về bảo đảm ASXH tiếp cận dựa trên quyền con người và khẳng định vai trò trụ cột chính củ̉a chính sách BHXH, BHYT trong hệ thống ASXH; và Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23/5/2018 về cải cách chính sách BHXH, trong đó đề ra mô hình BHXH mới, từ đơn tầng sang đa tầng, mở ra thời kỳ mới để mọi người đều được tham gia vào hệ thống BHXH.

Phó Tổng Giám đốc Phạm Lương Sơn phát biểu tại buổi làm việc của Ban Tuyên giáo Trung ương tại tỉnh Bắc Giang

Bên cạnh đó, có nhiều Bộ luật, Luật, Nghị quyết của Quốc hội cũng được ban hành (Bộ luật Lao động số 10/2012/QH13, Bộ luật Lao động số 45/2019/QH14, Bộ luật Hình sự số́ 100/2015/QH13, Luật BHXH, Luật BHYT, Luật Việc làm, Luật ATVSLĐ, Nghị quyết số 1083/2015/QH13…); Các Nghị định, Nghị quyết, Chỉ thị, Quyết định của Chính phủ (Nghị định số 152/2006/NĐ-CP, Nghị định số 62/2009/NĐ-CP, Nghị định số 115/2015/NĐ-CP, Nghị định số 105/2014/NĐ-CP, Nghị quyết 102/NQCP...).

Những chỉ đạo quyết liệt, cụ thể tại các văn bản này, cũng như việc luật hóa việc thực hiện chính sách đã tạo ra cơ hội lớn để ngành BHXH bứt phá trong phát triển đối tượng tham gia và mở rộng diện bao phủ BHXH, đồng thời khẳng định được vai trò và vị thế của mình trong việc đảm bảo ASXH quốc gia.

* Gắn bó với ngành BHXH trong giai đoạn chính sách BHXH, ngành BHXH có những đổi mới mạnh mẽ, bước sang một giai đoạn phát triển mới. Cho đến thời điểm này, điều mà Tổng Giám đốc tâm đắc nhất là gì?

- Tôi nghĩ bản thân mình cũng như tất cả đội ngũ CBCCVC, NLĐ ngành BHXH đều cảm thấy rất may mắn và hạnh phúc khi được đóng góp hết sức mình cho sự nghiệp ASXH của đất nước. Càng vui hơn, khi chúng ta được trở thành một phần trong lịch sử phát triển ngành BHXH, vào đúng giai đoạn các chính sách BHXH, BHYT, BH thất nghiệp có những thay đổi lớn, yêu cầu ngành BHXH cũng phải đổi mới mạnh mẽ để phù hợp với sự phát triển của đất nước. Bao giờ cũng vậy, những người tiên phong có thể chạm tới được thành công, nhưng cũng sẽ phải vượt qua vô vàn những trở ngại, khó khăn...

Chúng ta tự hào với những thành tích mà Ngành đã đạt được, về những con số tăng trưởng độ bao phủ BHXH, BHYT, về những thứ hạng mà ngành BHXH được ghi nhận về CCHC, ứng dụng CNTT... Tuy nhiên, tôi cho rằng, điều tự hào nhất chính là ý chí và đồng lòng nỗ lực của đội ngũ CCVC toàn Ngành để đạt được những kết quả khả quan đó. Niềm tự hào không chỉ ở kết quả đạt được, mà tự hào ở cả quá trình thực hiện mục tiêu.

Phó Tổng Giám đốc Trần Đình Liệu nhận giải thưởng thành tựu CNTT của ASSA

Số người tham gia BHXH, BHYT ngày càng lớn đồng nghĩa với khối lượng dữ liệu ngày càng lớn, việc giải quyết chế độ chính sách, giám định chi phí KCB BHYT ngày càng nhiều hơn, phức tạp và nặng nề hơn... Có rất nhiều việc mà ngành BHXH thực hiện “lần đầu tiên” trong giai đoạn này: Lần đầu tiên việc ứng dụng CNTT để hiện đại hóa hoạt động trở thành một nhiệm vụ được luật hóa; lần đầu tiên thay thế, thống nhất và liên thông các phần mềm nghiệp vụ; lần đầu tiên xây dựng các CSDL tập trung toàn quốc về hoạt động quản lý thu, cấp sổ̉ BHXH, thẻ BHYT, hồ sơ lưu trữ; lần đầu tiên xây dựng mã định danh; lần đầu tiên giao dịch điện tử...

Phải nói rằng, có những thời điểm, một ngày làm việc của mỗi cán bộ BHXH vẫn kéo dài rất lâu sau những ô cửa sổ công sở đã sáng đèn... Với khối lượng công việc, tần suất làm việc như thế, mệt mỏi lắm chứ! Nhưng chúng ta không nỗ lực vào lúc này thì còn đợi đến lúc nào?

Ngành BHXH có nhiệm vụ thực hiện các chính sách trụ cột của hệ thống ASXH của đất nước, đồng thời cũng là cơ quan phục vụ đặc thù, chúng ta không được phép tụt lại phía sau trong thời đại công nghệ phát triển như vũ bão hiện nay. Đúng là khó khăn là rất nhiều, nhưng thành tựu mà chúng ta đạt được cũng vô cùng ý nghĩa, tạo dựng được nền tảng cơ bản cho bước phát triển mới của ngành BHXH, đạt mục tiêu hiện đại hóa trong quản lý BHXH, BHYT, BH thất nghiệp nhằm phục vụ tốt nhất cho người tham gia.

Rất vui mừng là chúng ta đã vượt qua thách thức này bằng sự sáng tạo, bằng ý chí quyết tâm trên tinh thần đoàn kết cao của toàn Ngành. Thay mặt lãnh đạo BHXH Việt Nam, tôi đánh giá cao CBCCVC, NLĐ của toàn Ngành đã luôn sáng tạo, nhiệt huyết, sát cánh, đồng lòng đưa ngành BHXH bước sang một trang mới trong lịch sử phát triển với vị thế, trách nhiệm mới bắt kịp và có những bước tiến trước, đón đầu xu thế phát triển của xã hội.

Nhận diện thách thức trong nền kinh tế số 4.0 và hội nhập quốc tế

* Chính sách ASXH cho người dân luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, điều chỉnh phù hợp với trình độ phát triển kinh tế- xã hội của đất nước và từng bước tiếp cận các chuẩn mực quốc tế trong quá trình hội nhập. Theo Tổng Giám đốc, chúng ta sẽ phải nhận diện những thách thức nào mà ngành BHXH phải vượt qua trong thời gian tới?

- Nhìn nhận một cách đầy đủ và khách quan về những khó khăn, thách thức từ thực tế công tác triển khai chính sách BHXH thời gian qua, chúng ta vẫn còn đó nhiều vấn đề tồn đọng cần tiếp tục tháo gỡ trong thời gian tới. Đó là hệ thống chính sách, pháp luật vẫn đang tiếp tục hoàn thiện. Nhiệm vụ phát triển đối tượng vẫn còn đó nhiều khó khăn để đạt mục tiêu BHYT toàn dân, BHXH cho mọi NLĐ. Trong khi đó, tính tuân thủ luật pháp chưa cao, tình trạng trốn đóng, nợ đóng, đóng không đủ số lượng và mức đóng của các DN, nhất là các DNNVV vẫn còn phổ̉ biến. Tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ bảo hiểm vẫn còn xảy ra ở một số nơi. Nhận thức của một bộ phận NLĐ và người SDLĐ về vai trò củ̉a chính sách BHXH, BHYT chưa đầy đủ và toàn diện...

Phó Tổng Giám đốc Đào Việt Ánh nhận giải thưởng thành tựu do ISSA trao tặng

Đặc biệt, xu thế phát triển của đất nước hiện nay với tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh, hòa mình vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và xu hướng toàn cầu hóa... đã tạo nên một số thách thức lớn mà chính sách ASXH Việt Nam nói chung, ngành BHXH nói riêng cần phải đối diện và vượt qua.

* Trên nền tảng những kết quả đã đạt được trong 25 năm qua, để tiếp tục đáp ứng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ đặt ra, đồng thời phát huy vai trò trụ cột của chính sách BHXH, BHYT trong hệ thống chính sách ASXH, theo Tổng Giám đốc, trong giai đoạn tới ngành BHXH Việt Nam cần tập trung giải quyết những vấn đề gì?

- Chúng ta đang tiến gần đến các mốc thời gian đạt được mục tiêu BHYT toàn dân, BHXH cho mọi NLĐ, góp phần đảm bảo nền ASXH bền vững. Và còn một chặng đường dài phía trước với nhiều nhiệm vụ mới, yêu cầu ngành BHXH phải liên tục hoàn thiện, làm mới mình theo kịp tốc độ phát triển của đất nước trong giai đoạn xây dựng nền kinh tế 4.0 và hội nhập quốc tế.

Phó Tổng Giám đốc Lê Hùng Sơn chủ trì Hội nghị tổng kết thí điểm về sắp xếp tổ chức bộ máy của Ngành

Để đảm bảo hoàn thành các mục tiêu này, ngành BHXH cần bám sát các chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp nêu tại Nghị quyết số 21-NQ/TW, Nghị quyết số 28-NQ/TW, Nghị quyết số 20-NQ/TW của Đảng về chính sách BHXH, BHYT. Phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành ở Trung ương, các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương và các tổ chức chính trị, chính trị- xã hội; tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật về BHXH, BHYT và đồng bộ với phát triển các dịch vụ xã hội.

Tiếp tục đẩy mạnh việc phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT, nhất là đối tượng tham gia BHXH, người tham gia BHYT hộ gia đình; giải quyết đầy đủ, kịp thời các quyền lợi về BHXH, BHYT cho người tham gia. Tăng cường thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về BHXH, BHYT, đặc biệt là công tác thanh tra chuyên ngành để kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm về BHXH, BHYT.

Ngành BHXH cũng phải tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp cải cách TTHC trong thực hiện chính sách BHXH, BHYT trên nguyên tắc đơn giản, dễ dàng, thuận tiện, bảo đảm kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người tham gia; từng bước thực hiện cơ chế một cửa liên thông trong giải quyết chế độ, chính sách; thực hiện công khai các TTHC với người dân, cơ quan, đơn vị. Hoàn thiện cơ sở hạ tầng, đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong các hoạt động nghiệp vụ; hoàn thiện hệ thống các phần mềm, CSDL tập trung; thực hiện liên thông dữ liệu với các bộ, ngành; mở rộng cung cấp các dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4; nghiên cứu, thực hiện việc thay thế sổ BHXH, thẻ BHYT bằng thẻ BHXH điện tử.

Tiếp tục đổi mới công tác tuyên truyền cả về nội dung và hình thức theo hướng chuyên nghiệp, đúng trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với từng nhóm đối tượng, trong đó tập trung vào nhóm đối tượng là người tham gia BHXH tự nguyện, người tham gia BHYT theo hộ gia đình và NLĐ làm việc trong các KCN, KCX, HTX. Xây dựng đội ngũ CCVC có trình độ chuyên môn, có đạo đức nghề nghiệp, hiện đại, chuyên nghiệp với mục tiêu xây dựng ngành BHXH hiện đại, chuyên nghiệp, hướng tới sự hài lòng của người dân.

Tôi cho rằng, nền tảng mà ngành BHXH đạt được trong 25 năm qua sẽ trở thành động lực cho những thành công trong tương lai, thực hiện tốt hơn nữa mục tiêu vì sự phát triển con người, vì tiến bộ và công bằng xã hội, đóng góp nhiều hơn nữa vào công cuộc phát triển đất nước trong thời kỳ mới.

* Trân trọng cảm ơn Tổng giám đốc!