Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đăng đàn, làm rõ thêm những vấn đề mà các đại biểu Quốc hội nêu trong phiên chất vấn sáng 11/11. (Ảnh: LINH NGUYÊN)

Tiếp tục phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Quốc hội, sáng 11/11, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam giải trình, làm rõ thêm vấn đề các đại biểu Quốc hội quan tâm, liên quan việc người lao động từ một số địa bàn, chủ yếu từ khu vực Đông Nam Bộ di chuyển về quê, bây giờ cần làm sao để người lao động quay trở lại làm việc, để vừa giải quyết được nhu cầu lao động, phục hồi sản xuất, vừa bảo đảm quyền lợi của công nhân và gia đình kèm theo.

Khắc phục hạn chế, ổn định đời sống người lao động

Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, trong đợt dịch vừa qua, có nhiều hạn chế đã bộc lộ, trong đó có những vấn đề đã tồn tại từ trước như vấn đề nhà ở cho công nhân, các công trình phúc lợi, đào tạo nghề… Tới đây, Chính phủ sẽ có các chương trình báo cáo Quốc hội và các cơ quan có thẩm quyền để giải quyết vấn đề này. Nhưng Phó Thủ tướng cho rằng, vấn đề các địa phương và nhân dân quan tâm nhất là trước mắt làm sao để người lao động di chuyển về quê quay lại làm việc.

Phó Thủ tướng phân tích, theo thống kê, số người lao động dịch chuyển từ các tỉnh miền nam về các địa phương là 1,3 triệu người, gồm những đối tượng người lao động có hợp đồng chính quy làm việc ở doanh nghiệp lớn, đặc biệt ở các khu chế xuất và khu công nghiệp. Về cơ bản, các doanh nghiệp vẫn trả một phần lương nên số lao động trong nhóm này quay lại làm việc là tương đối tốt, còn những người chưa quay lại thì phần nhiều muốn chuyển dịch công việc và trong điều kiện dịch bệnh như vừa qua càng thúc đẩy việc chuyển dịch này.

Đối tượng thứ hai là người lao động, công nhân làm việc tại các công trường, doanh nghiệp nhỏ, có tính thời vụ. Với số này, khi dịch đến, người lao động không có cam kết dài hạn và cũng không biết lúc nào sẽ quay trở lại. Đối tượng thứ ba là người lao động tự do, đặc biệt số lượng rất lớn ở các tỉnh, thành phố phía nam và Thành phố Hồ Chí Minh. Thứ tư là những người đi theo, gồm có rất nhiều người nhà phải đi theo trông con, trông cháu cho người lao động.

Theo Phó Thủ tướng, tình hình này đặt ra 2 vấn đề lớn cần giải quyết. Thứ nhất, vấn đề bất di bất dịch là phải kiểm soát dịch tốt. “Chúng ta phải có kế hoạch cụ thể, chi tiết để trong 1 tháng tới đây kiểm soát dịch tốt. Bởi tâm lý người lao động rất lo ngại khi quay trở lại làm việc mà chúng ta kiểm soát dịch không tốt, để dịch bùng phát trở lại rồi lại quay trở lại phong tỏa như trước đây. Dứt khoát trong 1 tháng tới chúng ta phải kiểm soát dịch tốt”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Thứ hai là rất cần mở lại trường học, nhất là trường mẫu giáo và tiểu học, vì đa phần lao động ở khu vực trên đều có con nhỏ ở các cấp học này, để giải quyết không chỉ vấn đề cho giáo dục mà còn cho cả lao động.

Dài hơi hơn, người lao động muốn được bảo đảm nếu quay lại làm việc thì ngoài đi lại có thêm hỗ trợ về nhà trọ trong một khoảng thời gian nếu cần thiết. Phó Thủ tướng cho rằng, vấn đề người lao động quan tâm là với sự can thiệp, phối hợp từ chính quyền địa phương, người thuê lao động trong trường hợp có dịch bùng phát trở lại cam kết trả một phần lương và không hủy hợp đồng. Về vấn đề này, các địa phương đã làm rất nhiều việc, lãnh đạo tỉnh đã xuống tận các doanh nghiệp để trao đổi và hiện cơ bản công việc đã được giải quyết từng bước.

Về phía Trung ương, theo Phó Thủ tướng, cần rà soát lại các quy định phòng, chống dịch sao cho an toàn, không quá phức tạp, đặc biệt xét nghiệm, xử lý F1, F0 trong doanh nghiệp một cách linh hoạt. Phó Thủ tướng nhấn mạnh, cần phải có sự phối hợp, ủng hộ từ doanh nghiệp để lo cho công nhân của mình, tránh làm hình thức để xảy ra ca nhiễm hoặc nếu có ca nhiễm thì đẩy hết trách nhiệm về phía chính quyền.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu trong phiên chất vấn sáng 11/11. (Ảnh: LINH NGUYÊN) 

Bên cạnh đó, một yêu cầu quan trọng nữa là cần đưa ra một số quy định tạm thời nhưng thiết thực. Thí dụ như Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang trình các cơ quan có thẩm quyền xem xét về việc tạm thời áp dụng trong thời gian ngắn quy định đặc biệt về số giờ làm việc, có thể trong 1 tháng và kéo dài thêm, nhất là trong bối cảnh cuối năm có nhiều đơn hàng. “Tạo điều kiện cho doanh nghiệp cũng chính là tạo điều kiện gián tiếp cho người lao động”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Các địa phương cần chủ động kết nối người lao động muốn quay trở lại nơi cũ để làm việc, bằng cách chủ động cung cấp thông tin, chủ động tiêm vaccine và đưa đón người lao động. Sự vào cuộc của các tỉnh là hết sức quan trọng, theo Phó Thủ tướng.

Thêm gói hỗ trợ đặc biệt cho lao động quay lại làm việc

Phó Thủ tướng cũng phân tích, các nước có điều kiện tương tự chúng ta như Thái Lan hay Indonesia cũng lâm vào tình trạng thiếu hụt lao động. Các nước này có kế hoạch mở cửa cho lao động nước ngoài vào, hoặc đều có gói hỗ trợ đặc biệt để người lao động quay trở lại nơi làm việc, còn ở ta thì mở cửa để lao động ở các tỉnh đến.

“Chúng ta đã chủ động có những gói hỗ trợ nhưng tới đây, đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và các địa phương xem xét có những gói hỗ trợ riêng cho người lao động quay trở lại làm việc, đặc biệt lưu ý đến những người nhà đi theo”, Phó Thủ tướng đề xuất.

Về lâu dài, người lao động ở các vùng công nghiệp lớn, trước sức ép tăng trưởng, chúng ta phải thu hút lao động về. Đây cũng là lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong những năm qua nhưng thực tế chống dịch vừa qua đã bộc lộ hạn chế, trong đó có những khu công nhân tập trung quá đông. Những khu có ký túc xá xây dựng đúng theo định hướng mới thì chống dịch thuận lợi hơn. Còn những khu nhà trọ dân sinh tình hình dịch bệnh rất phức tạp. “Lúc bình thường đã khổ, lúc dịch còn khổ hơn. Mỗi căn phòng trọ trên dưới chục mét vuông, thường phải thuê chung nhiều người”, Phó Thủ tướng nói.

Từ đó, Phó Thủ tướng nêu kiến nghị, tới đây bên cạnh các chương trình hỗ trợ nhà ở cho công nhân, cần phải xem xét từng bước cơ cấu lại sản xuất và lao động, chấp nhận từ bỏ dần lao động giá rẻ, đi vào giá trị gia tăng cao hơn.

“Đây là một vấn đề mà theo tôi đợt chống dịch lần này đã bộc lộ rất rõ, và đương nhiên sẽ ảnh hưởng đến chiến lược thu hút lao động, thu hút đầu tư nước ngoài sau này. Tuy nhiên, nếu có sự chuẩn bị đúng, chúng ta vẫn có thể giữ chân được nhà đầu tư nước ngoài để dịch chuyển cơ cấu lao động”, Phó Thủ tướng nói.