Theo báo cáo của Vụ KH-ĐT, trong các tháng đầu năm 2020, công tác thu và phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT bị ảnh hưởng tiêu cực bởi tình hình dịch Covid-19 và tiếp tục chịu ảnh hưởng nếu tình hình dịch bệnh còn kéo dài. Đáng chú ý, trong nỗ lực giảm thiểu khó khăn cho DN, tại Chỉ thị số 11/CT-TTg ngày 4/3/2020, Thủ tướng Chính phủ đã cho phép tạm dừng đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất đối với các đối tượng bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 đến hết tháng 6 hoặc tháng 12/2020- điều này đồng nghĩa với việc số thu BHXH, BHYT năm 2020 sẽ giảm đáng kể.

Cụ thể, theo báo cáo của Ban Thu, đến ngày 30/4/2020, có 44 BHXH tỉnh, thành phố đã nhận được hồ sơ đề nghị tạm dừng đóng BHXH vào quỹ hưu trí, tử tuất. Theo đó, có 745 đơn vị đã được phê duyệt hồ sơ tạm dừng đóng, tương ứng với 68.359 lao động và số tiền ước khoảng 259 tỷ đồng. Con số này đã gia tăng rất nhanh so với nửa tháng trước đó- vào thời điểm 15/4/2020, thời điểm toàn quốc mới có 173 đơn vị thực hiện tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất cho 20.908 lao động với số tiền trên 91,08 tỷ đồng.

Đặc biệt, việc phát triển đối tượng tham gia và tăng số thu BHXH, BHYT đã hiện hữu khó khăn, với những con số đáng lo ngại. Theo tính toán, trong điều kiện bình thường, hằng năm số lao động tham gia BHXH sẽ phát triển tăng thêm khoảng từ 5-6% so với năm trước liền kề. Tuy nhiên, trong 4 tháng đầu năm 2020, số người tham gia BHXH bắt buộc đã giảm 780.000 người trong số 15,199 triệu người tham gia tại thời điểm 31/12/2019. Tính đến hết tháng 4/2020, một số tỉnh có số người tham gia BHYT giảm so với năm 2019 và vẫn chưa có dấu hiệu tăng lại, như: TP.HCM giảm 210.488 người; Đồng Nai giảm 93.052 người; Bình Dương giảm 49.851 người; Sóc Trăng giảm 56.674 người… Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của dịch bệnh, dự báo số người tham gia BHXH tự nguyện cũng sẽ khó đạt được mức tăng như năm 2019. Tác động tiêu cực của dịch bệnh đến các DN cũng khiến số nợ BHXH, BHYT tăng cao trong 4 tháng đầu năm (bằng 5,6% số phải thu)…

Báo cáo tổng hợp của BHXH các tỉnh, thành phố cũng đã chỉ ra nhiều nguyên nhân dẫn tới sự sụt giảm này. Đơn cử: Ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 khiến nhiều đơn vị, DN tiếp tục phải thu hẹp sản xuất kinh doanh, NLĐ không có việc làm phải nghỉ việc; thu nhập người dân giảm do dịch bệnh nên không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình; mặc dù đã từng bước nới lỏng giãn cách xã hội nhưng các hoạt động tuyên truyền, vận động người tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình cũng như công tác thanh tra, kiểm tra chưa được triển khai nhiều…

Trong khi đó, số chi trong năm 2020 cũng có sự gia tăng ở một số lĩnh vực. Trong thời gian qua, tỷ lệ hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp tại các Trung tâm DVVL đã tăng rất nhanh. Tính đến hết tháng 4/2020, đã có 202.395 người được giải quyết trợ cấp thất nghiệp với số tiền chi trả 679,5 tỷ đồng, dự báo con số này sẽ tiếp tục tăng trong các tháng tiếp theo. Với số lượng NLĐ hưởng trợ cấp thất nghiệp gia tăng, BHXH Việt Nam cũng dự báo số người hưởng BHXH một lần cũng sẽ có chiều hướng tăng vào năm 2021, do quy định về điều kiện hưởng của chế độ BHXH (NLĐ phải nghỉ việc từ 12 tháng trở lên)…

Riêng với số chi KCB BHYT, theo tính toán của Ban Thực hiện chính sách BHYT và Trung tâm Giám định BHYT và TTĐT, chi phí KCB BHYT năm 2020 cũng không giảm so với năm 2019. Mặc dù số lượt KCB BHYT trên cả nước trong những tháng đầu năm có xu hướng giảm nhẹ do thực hiện cách ly xã hội, nhưng tổng chi phí KCB BHYT quý I/2020 vẫn tăng 2,4% so với cùng kỳ năm 2019 (tương đương trên 536 tỷ đồng, chủ yếu gia tăng chi phí KCB nội trú). Dự báo, sau thời gian thực hiện cách ly xã hội, số lượt KCB BHYT sẽ dần tăng trở lại theo mức độ hằng năm…

Trước tình hình trên, BHXH Việt Nam đang xây dựng các kịch bản quản lý, điều hành thực hiện nhiệm vụ của Ngành dưới tác động của dịch Covid-19. Dự kiến, sẽ có 2 kịch bản được xây dựng theo mức độ ảnh hưởng của dịch bệnh, trong đó có việc dự báo tình hình thực hiện nhiệm vụ của Ngành năm 2020 và giải pháp khắc phục. Đáng chú ý, BHXH Việt Nam đã tính đến trường hợp khó khăn nhất trong việc thực hiện nhiệm vụ, khi số thu giảm, trong khi chi BHXH, BH thất nghiệp và KCB BHYT tăng vượt dự toán.

Tuy nhiên, theo Phó Tổng Giám đốc Đào Việt Ánh, dù với kịch bản nào, thì tinh thần chung của BHXH Việt Nam là phải nỗ lực đạt được các chỉ tiêu về phát triển đối tượng tham gia BHYT, BHXH tự nguyện đã đặt ra cho năm 2020. Đồng thời, phải ưu tiên cho việc bố trí kinh phí để đảm bảo đầy đủ quyền lợi cho người tham gia BHXH, BHYT; tháo gỡ khó khăn cho DN cũng như thực hiện tiết kiệm, giảm chi phí hoạt động của Ngành phù hợp với tình hình thực tế theo định hướng chung của Chính phủ…