Nhìn chung, việc phát triển, mở rộng đối tượng tham gia BHYT, BHXH tự nguyện qua hệ thống Đại lý thu mang lại hiệu quả khá tốt. Tuy nhiên, hiện nay công tác quản lý, đào tạo cán bộ nhân viên Đại lý thu vẫn còn nhiều bất cập, cùng với đó là sự thiếu quan tâm, đôn đốc chỉ đạo của UBND các xã, phường, thị trấn đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động của từng nhân viên Đại lý. Một ví dụ điển hình trong năm 2016, bà Hồ Thị Kỳ Sen, nhân viên Đại lý thu BHYT, BHXH tự nguyện xã Hòa Quang Bắc, huyện Phú Hòa vận động được 2.129 người tham gia BHYT với số tiền 877,3 triệu đồng. Trái ngược với bà Sen, ông Lê Văn Ninh cũng là nhân viên Đại lý thu BHYT, BHXH tự nguyện tại xã Hòa Quang Bắc nhưng chỉ vận động được 1 người tham gia BHYT với số tiền 0,6 triệu đồng. Trường hợp khác, bà Lê Thị Lựu, nhân viên đại lý thu thị trấn Phú Thứ, huyện Tây Hòa trong năm 2016 bà đã vận động được 1.390 người tham gia BHYT với số tiền hơn 677 triệu đồng và ngược lại bà Lê Thị Nguyệt chỉ vận động được 78 người tham gia BHYT với số tiền hơn 40 triệu đồng. Thực tế cho thấy, trên cùng một địa bàn hoạt động nhưng lại có sự chênh lệch rõ rệt về hiệu quả hoạt động giữa từng nhân viên đại lý.

Việc phân chia, giao chỉ tiêu phát triển đối tượng cụ thể cho từng nhân viên Đại lý thu theo quy định tại Quyết định số 1599/QĐ-BHXH ngày 28/10/2016 của BHXH Việt Nam về ban hành quy định hoạt động Đại lý thu BHXH, BHYT chưa được thực hiện nghiêm túc, từ đó dẫn đến tình trạng buông lỏng chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHYT, BHXH tự nguyện. Nhân viên Đại lý nào vận động, tuyên truyền tốt thì thu tốt và ngược lại người làm chưa tốt thì cầm cự qua ngày.

Mặc khác, tại nhiều địa phương hiện nay, cách thức hoạt động của nhân viên Đại lý chưa thực sự phù hợp và chưa đáp ứng được nhu cầu mở rộng “thị trường” người tham gia BHYT, BHXH tự nguyện. Ở các địa phương, ngoại trừ một số cá nhân điển hình thì hầu hết nhân viên Đại lý thu chỉ ngồi tại nhà (đối với nhân viên Đại lý thu các xã, phường, thị trấn) và tại Bưu cục, Bưu điện văn hóa xã (đối với nhân viên Đại lý thu Bưu điện) để thu BHYT, BHXH tự nguyện chứ chưa đi sâu vào cộng đồng dân cư để vận động, tuyên truyền. Điều đó vô tình đã tạo tâm lý thụ động cho nhân viên Đại lý thu, đồng thời tạo hành vi “quen mặt” cho người dân, lúc nào cần thì mới tham gia mà tham gia thì chọn theo cảm tính dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh giữa các nhân viên Đại lý.

Hiện nay, bình quân mỗi thẻ BHYT tham gia mới lần đầu, nhân viên Đại lý thu được trích 9.72% tiền hoa hồng (phí dịch vụ) và 4.16% đối với trường hợp tái tục (tham gia lại). Với BHXH tự nguyện, cứ mỗi trường hợp tham gia mới lần đầu, khoản hoa hồng trích lại cho Đại lý là 7.72%, tái tục là 3.31%. Đại lý nào vận động được nhiều người tham gia thì khoản hoa hồng sẽ nhiều và ngược lại, vì lẽ đó, nhiều nhân viên Đại lý có tư tưởng xem đây là công việc phụ để bổ sung thu nhập chứ chưa thực sự xem đó là một nghề thực thụ.

Chuẩn hóa quy trình đào tạo, quản lý hoạt động

Trước nhiều bất cập trong vấn đề đào tạo, quản lý hoạt động hệ thống Đại lý thu BHYT, BHXH tự nguyện, ông Phạm Lê Hoài, Phó Trưởng Phòng Khai thác và Thu nợ, BHXH tỉnh khẳng định: Hiện nay, cơ quan BHXH đang chú trọng vào mở rộng, phát triển và củng cố mạng lưới Đại lý thu BHYT, BHXH tự nguyện với quyết tâm xây dựng cầu nối liên kết vững chắc giữa người dân với cơ quan BHXH thông qua hệ thống Đại lý thu.

Tập huấn đào tạo kiến thức, kỹ năng cho nhân viên Đại lý thu Bưu điện

Hiện nay, việc thực hiện ký kết hợp đồng Đại lý thu sẽ thực hiện theo phương thức cơ quan BHXH và đầu mối trung gian là UBND các xã, phường, thị trấn và Bưu điện tỉnh. Các cơ quan trung gian này có trách nhiệm chọn lọc, giới thiệu cá nhân đủ yêu cầu về sức khỏe, trình độ, độ tin cậy trong cộng đồng để đảm trách vai trò Đại lý thu nhằm ổn định chất lượng đầu vào.

Tiếp đến, sau khi có danh sách cá nhân được giới thiệu đảm trách vị trí nhân viên Đại lý thu, cơ quan BHXH sẽ phối hợp với đơn vị trung gian tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo kiến thức chuyên môn và kỹ năng cho từng cá nhân Đại lý thu. Nội dung đào tạo kiến thức chuyên môn tập trung vào 2 chuyên đề về BHXH và BHYT. Song song với đó, các kỹ năng về truyền thông như: Lắng nghe, quan sát, xây dựng lòng tin,… và các bước tới thăm hộ gia đình được trình bày ngắn gọn, minh họa cụ thể. Cuối cùng, sau khi được đào tạo đầy đủ, kỹ lưỡng cả về chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng truyền thông, cơ quan BHXH sẽ tổ chức thi sát hạch đánh giá năng lực và cấp chứng chỉ hoạt động cho những nhân viên Đại lý thu đạt yêu cầu. Định kỳ hàng năm, cơ quan BHXH sẽ tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo lại kỹ năng cũng như cung cấp các thông tin, kiến thức bổ sung để nhân viên Đại lý thu thêm vững chắc và tự tin trong quá trình hoạt động.

Bên cạnh đó, để đánh giá đúng chất lượng từng nhân viên Đại lý thu BHYT, BHXH tự nguyện, hàng năm cơ quan BHXH tỉnh sẽ tổ chức đánh giá sơ kết tình hình hoạt động để có giải pháp ngưng ký hợp đồng với những nhân viên Đại lý thu hoạt động kém hiệu quả hoặc thực hiện không đúng quy trình làm việc. Ngược lại, những cá nhân hoạt động hiệu quả, có thành tích xuất sắc sẽ được khen thưởng và hỗ trợ tối đa về mặt kiến thức, kỹ năng nhằm thực hiện hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHYT, BHXH tự nguyện.

Nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho Đại lý thu, sắp tới việc tính mức chi hoa hồng sẽ do BHXH tỉnh quyết định căn cứ trên tổng số thu BHXH, BHYT của toàn tỉnh nhằm cải thiện mức thu nhập, giúp Đại lý thu thêm an tâm và gắn bó với công việc hiện tại.

Theo thống kê của BHXH tỉnh, toàn tỉnh hiện có 104 Đại lý thu BHYT, BHXH tự nguyện, trong đó Đại lý thu các xã, phường thị trấn là 103 đại lý với 459 nhân viên và 1 Đại lý thu Bưu điện với 173 nhân viên. Dự kiến, sắp tới BHXH tỉnh sẽ tiếp tục mở rộng, phát triển mạng lưới Đại lý thu BHYT, BHXH tự nguyện đến tận cơ sở với bình quân mỗi thôn, buôn, khu bố có từ 1-3 nhân viên Đại lý thu hoạt động.

Trần Đoàn