Đây là cuộc khảo sát thường niên lần thứ 35 mà JETRO thực hiện. Khảo sát lần này thực hiện từ ngày 25/8/2021 đến ngày 24/9/2021, trùng với khoảng thời gian Việt Nam thực hiện các biện pháp cách ly xã hội nghiêm ngặt do dịch bệnh Covid-19, đã ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả trả lời của các DN. Tuy nhiên, số DN Nhật đang đầu tư, hoạt động tại Việt Nam trả lời lợi nhuận kinh doanh “cải thiện” đã tăng lên so với khảo sát lần trước vào năm 2020, đạt 31,4%. Tỷ lệ các DN Nhật hoạt động tại Việt Nam dự báo có lãi trong hoạt động kinh doanh năm 2021 là 54,3%, tăng 4,7 điểm so với năm 2020. Riêng với ngành chế tạo, tỷ lệ các DN dự báo có lãi là 57,5%; ngành phi chế tạo là 51,5%.

Mặt khác, do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 nên việc phục hồi của các DN chậm hơn so với các nước khác. Đặc biệt, tại miền Nam và miền Trung, có hơn 40% các DN trả lời lợi nhuận kinh doanh “suy giảm” do tỷ lệ vận hành giảm. Có 28,6% DN bị lỗ trong năm 2021, giảm 1,5 điểm so với năm 2020. Khảo sát này cho biết thêm, tại khu vực chấu Á và châu Đại Dương, tỷ lệ các DN có lãi trong năm 2021 phục hồi theo hình chữ V còn ở Việt Nam do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 nên phạm vi phục hồi nhỏ.

Về môi trường đầu tư của Việt Nam: Quy mô thị trường/tiềm năng tăng trưởng (69,3%, tăng 3.0 điểm so với năm trước); Tình hình chính trị - xã hội ổn định (61,4%, giảm 4.3 điểm); Chi phí nhân công rẻ (56,9%, tăng 0.4 điểm) là những điểm lợi thế của Việt Nam mà các công ty trả lời trên 50%. Khi đánh giá đầu tư, các hạng mục mà các công ty Nhật Bản nhận thấy là điểm lơi thế của Việt Nam so với các nước ASEAN khác là Tính thị trường/Tiềm năng tăng trưởng, Tình hình chính trị, xã hội ổn định, Chất lượng nhân viên cao... Mặc dù mức lương tối thiểu năm 2021 không tăng nhưng tại các DN của Nhật Bản, lương tăng trung bình 5,4%...

Theo ông Takeo Nakajima - Trưởng Văn phòng Đại diện tại Hà Nội của JETRO, với việc Quốc hội và Chính phủ Việt Nam đã quyết định sẽ có một chương trình phục hồi kinh tế, cùng với tỷ lệ tiêm chủng của Việt Nam cao là điều kiện quan trọng để Việt Nam mở cửa trở lại, thích nghi với trạng thái bình thường mới. Điều này mang lại nhiều kỳ vọng cho cộng đồng DN. Tuy nhiên, năm 2022 cũng được dự báo vẫn sẽ tiếp tục khó khăn do đại dịch còn khó lường. Việc mở cửa thực sự không chỉ ở phía Việt Nam mà còn phụ thuộc vào nhiều quốc gia khác. Các DN Nhật Bản cũng chia sẻ một số vấn đề quan ngại khác, từ nguy cơ thiếu hụt nhân công và tiền lương tăng cao, đến các thủ tục hành chính còn phức tạp; từ nguy cơ về sự thiếu thống nhất giữa các địa phương trong đối phó với dịch bệnh, đến việc vin visa và giấy phép lao động còn khó khăn và phức tạp... Trong khi đó, tuy lạm phát trong nước đang được kiểm soát ở mức thấp nhưng áp lực lạm phát còn lớn, các DN quan ngại việc giá nhiên liệu, nguyên liệu, tiền lương, giá lương thực thực phẩm… tăng sẽ tác động đến chi phí đầu vào của sản xuất.

Hướng đến năm 2022, 56,2% các DN được khảo sát trả lời “cải thiện” về triển vọng lợi nhuận kinh doanh năm 2022 so với năm 2021. Hơn 50% cả ngành chế tạo và phi chế tạo được kỳ vọng sẽ cải thiện. Trong khi đó, 10% ngành chế tạo được dự báo sẽ xấu đi. Lý do “cải thiện” trong dự báo lợi nhuận kinh doanh trong ngành chế tạo của Việt Nam là do mở rộng xuất khẩu. Mặt khác, lý do của “sụt giảm’’ là do ảnh hưởng của Covid-19, như là tốc độ vận hành giảm, giá thu mua tăng, xuất khẩu sụt giảm.

Khảo sát của JETRO cũng cho thấy, có nhiều DN Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam đã chuyển dây chuyền sản xuất từ nước khác về Việt Nam để mở rộng sản xuất tại đây. Tỷ lệ các DN có dự định mở rộng kinh doanh tại Việt Nam trong 1-2 năm tới là 55,3%, tăng 8,5 điểm so với năm trước, đứng đầu ASEAN và đứng thứ 4/20 quốc gia trong chương trình khảo sát, chỉ sau Ấn Độ, Bangladesh và Pakistan. Tuy nhiên vẫn có 2,2% số DN cho biết sẽ thu nhỏ sản xuất hoặc chuyển sang nước thứ 3.